Professionele vaardigheden: een praktische gids

De waarde van medewerkers ligt in hun professionele vaardigheden. Met vaardigheden bedoelen we natuurlijk technische en werkgerelateerde vaardigheden (hard skills), maar dat niet alleen... De vaardigheden en capaciteiten van een medewerker bestrijken een veel breder spectrum.

Als aanvulling op de hard skills zijn er de soft skills die per definitie andere overwegingen omvatten dan de technische aspecten van een functie. Soft skills verwijzen namelijk naar interpersoonlijke vaardigheden, oftewel gedragsvaardigheden (of interpersoonlijke vaardigheden).

Laten we de transversale vaardigheden niet vergeten, die overeenkomen met vaardigheden die in verschillende functies kunnen worden gebruikt.

De missie van recruiters – HR-teams en managers – is het identificeren van de volledige set van die professionele vaardigheden. Zodra die correct zijn vastgesteld, wordt het veel gemakkelijker om een succesvol sollicitatie proces te ondergaan, door een kandidaat te selecteren die perfect 'afgestemd' is op de in te vullen functie. Bovendien wordt het management versterkt, omdat het potentieel van elke medewerker kan worden benut en ontwikkeld, wat een garantie is voor individuele en collectieve prestaties.

Wat is een professionele vaardigheid?

Hoe definiëren we een professionele vaardigheid?

Een professionele vaardigheid is een vermogen of een competentie die binnen een functie wordt gebruikt om een of meerdere opdrachten correct uit te voeren. De professionele vaardigheden van een persoon stellen hem of haar in staat efficiënt en succesvol te zijn in hun functie.

Deze omvatten:

• hard skills: technische en werkgerelateerde vaardigheden (zoals het beheersen van een computertaal of portefeuillebeheer);
• soft skills: interpersoonlijke vaardigheden en gedragsvaardigheden (zoals empathie en aanpassingsvermogen);
• transversale vaardigheden, vaak, maar niet noodzakelijk, behorend tot soft skills (zoals het beheersen van een vreemde taal, wat nuttig is in verschillende functies).
  
  

Deze vaardigheden worden verworven tijdens de school- en beroepsloopbaan, maar ook tijdens de levensloop. Ze kunnen al dan niet worden bekrachtigd met een diploma of een opleidingscertificaat (dit is meestal het geval voor technische en professionele vaardigheden). Elke vaardigheid kan in potentie worden ingezet in een functie. Er bestaan geen nutteloze vaardigheden. 

Wat is het verschil tussen vaardigheden en professionele kwaliteiten?

Professionele vaardigheden en professionele kwaliteiten: het is niet altijd eenvoudig om deze twee begrippen van elkaar te onderscheiden. 

Er is echter een groot verschil. Een vaardigheid wordt verworven door een theoretische opleiding, door ervaring of door oefening, terwijl een kwaliteit aangeboren is en niet kan worden aangeleerd. Met andere woorden, een professionele vaardigheid verwijst naar een technische vaardigheid of een gedragsvaardigheid die voortkomt uit een bewust leerproces, uit een keuze. Een professionele kwaliteit drukt een persoonlijkheidskenmerk uit.

De grens tussen professionele vaardigheden en professionele kwaliteiten is echter niet zo duidelijk als men zou denken. Sommige kwaliteiten leiden immers gemakkelijker tot het verwerven van een of meerdere vaardigheden. Zo zal een dromerig en fantasierijk persoon gemakkelijker zijn of haar creativiteit ontwikkelen (een soft skill die momenteel zeer gewaardeerd wordt). Een ander voorbeeld: een gevoelig en sociaal persoon zal gemakkelijker blijk geven van empathie (een andere veelgevraagde interpersoonlijke vaardigheid!).

Voor organisaties is het dan belangrijk om niet alleen de vaardigheden, maar ook de professionele kwaliteiten op te sporen. Dit laatste zal het volledige potentieel van de medewerker blootleggen.

Drie professionele vaardigheidscategorieën

Kennis: Theoretische Kennis

De eerste component van professionele vaardigheden is kennis. Onder ‘kennis’ verstaan we de complete theoretische kennis van een individu.Deze kennis wordt gedurende het hele leven op verschillende manieren verworven: leren tijdens school, studie, trainingen, enzovoort. Kennis omvat ook de informatie die wordt vergaard door professionele en persoonlijke ervaringen, maar ook door individuele nieuwsgierigheid die iemand ertoe aanzet meer te leren over bepaalde onderwerpen.

Kennis is ‘in beweging’: in de loop van de tijd kan kennis vervagen of juist verrijkt worden. 

Theoretische kennis speelt een rol binnen de professionele vaardigheden. Het doel is de relevante kennis voor elke functie te herkennen en te waarderen. Hieronder volgen drie voorbeelden van kennis die bruikbaar is op de werkplek. Kennis van een computertaal, kennis van het gebruik van kantoorapparatuur en kennis van de Spaanse taal.

Knowhow: technische vaardigheden

De tweede component van professionele vaardigheden is knowhow.

Het begrip 'knowhow' vloeit rechtstreeks voort uit het vorige. Het gaat erom kennis te gebruiken, concreet toe te passen en in te e zetten in praktische deskundigheid om een missie of taak tot een goed einde te brengen.

Als we de kennisvoorbeelden opnieuw bekijken, leiden ze tot de volgende knowhow-concepten: een website kunnen maken, een PowerPoint presentatie kunnen maken of een samenvatting van een vergadering in het Spaans kunnen opstellen.

Dat is het principe waarop de alternerende training berust: de cursist leert een deel van de tijd op school en past vervolgens zijn of haar kennis toe op de werkplek.

Knowhow komt dus overeen met technische vaardigheden (hard skills) of werkgerelateerde vaardigheden. Het ontwikkelen van dit soort vaardigheden kan alleen door beroepservaring.

Soft skills: gedragsvaardigheden

Tot slot omvat de lijst van professionele vaardigheden soft skills die betrekking hebben op interpersoonlijke vaardigheden. Deze vaardigheden zijn zeer gewild en omvatten alle individuele vaardigheden die verband houden met gedrag en interpersoonlijke relaties.

Of ze nu zijn aangeboren, overgedragen door scholing of verworven door ontmoetingen en ervaringen, soft skills weerspiegelen de waarden, persoonlijke en gedragskwaliteiten van het individu. Op de werkplek bepalen zij het vermogen van een medewerker om te communiceren, het vermogen om zelfstandig te werken en het vermogen om gepast te reageren op verschillende situaties.

Gedragsvaardigheden hebben betrekking op het karakter van ieder individu en zijn dus moeilijker te verbeteren dan theoretische kennis of knowhow. Het is echter wel mogelijk om soft skills te ontwikkelen, onder meer door professionele training.  

Hier volgen enkele voorbeelden van gedragsvaardigheden:

• vermogen om taken te organiseren en prioriteiten te stellen;
• aanpassingsvermogen;
• autonomie;
• verantwoordelijkheidsgevoel, betrouwbaarheid;
• kunnen werken in teamverband;
• naleven van regels;
• mogelijkheid om kennis bij te werken;
• gevoel voor klantenservice;
• vermogen om initiatieven te nemen;
• vermogen om onder druk te werken en met stress om te gaan.

Het onderzoek "Future of jobs" van het Word Economic Forum, onthult de lijst van soft skills die medewerkers in 2025 als essentieel beschouwen:

• vermogen om complexe problemen op te lossen;
• kritisch denken;
• creativiteit;
• teammanagement;
• coördineren;
• emotionele intelligentie;
• vermogen om te oordelen en beslissingen te maken;
• gevoel van dienstbaarheid;
• vermogen om te onderhandelen;
• cognitieve flexibiliteit.

Een op de medewerker gerichte strategie invoeren voor de ontwikkeling van vaardigheden

Vaardigheden verbeteren om de interne mobiliteit te optimaliseren

De ontwikkeling van vaardigheden is van cruciaal belang voor medewerkers en dus voor organisaties. Medewerkers zijn op zoek naar voldoening in hun werk, ze moeten zich goed voelen op het werk en betekenis vinden in de werkzaamheden. Dit bereiken ze door te groeien in hun professionele carrière, nieuwe kansen te benutten of, soms, door van baan te veranderen.

Organisaties moeten hen daarbij begeleiden. De sleutel daartoe is het behoud van talent en een optimale interne mobiliteit. De eerste vereiste is het bevorderen van een uitstekende levenskwaliteit op het werk. De tweede vereiste is het bieden van een optimaal klimaat voor de ontwikkeling van de vaardigheden van de medewerkers. Concreet betekent dit het aanbieden van trainingsprogramma's waarin de medewerker centraal staat. Ze nemen het heft in handen en sturen de ontwikkeling van hun vaardigheden in de richting die ze willen. Het doel is om elke medewerker te helpen zich op ieder moment van zijn of haar loopbaan binnen de organisatie professioneel te ontplooien.

In deze context lijkt het essentieel om systemen voor bijscholing en omscholing op te zetten. Door bijscholing kunnen medewerkers hun expertise behouden wanneer hun baan verandert. Ze worden getraind om de nodige nieuwe vaardigheden te verwerven. Omscholing daarentegen opent de mogelijkheid om van beroep te veranderen, aangezien het gaat om het verwerven van vaardigheden die men nog niet beheerst, in verband met een andere functie.

Persoonlijkheid, een selectiecriterium dat steeds belangrijker wordt

Interpersoonlijke vaardigheden behoren tegenwoordig tot de belangrijkste vaardigheden van iedere medewerker. Zoals we hebben gezien, hangt een deel daarvan rechtstreeks af van de intrinsieke persoonlijkheid van een individu, van diens natuurlijke manier van handelen en karakter.

Daardoor wordt persoonlijkheid een selectiecriterium tijdens de sollicitatieprocedure. TTI Success Insights, een bedrijf gespecialiseerd in online HR assessments, heeft hierover een verhelderend onderzoek uitgevoerd. Daaruit blijkt dat meer dan een derde van de geraadpleegde HR-professionals (34%) persoonlijkheid als belangrijkste selectiecriterium hanteert bij de aanwerving van personeel. 

Dit is niet geheel verrassend. In een professionele wereld die voortdurend evolueert, waar technische vaardigheden steeds vaker verouderen en nieuwe organisatievormen ontstaan, groeit de belangstelling voor soft skills. Sommige gedragsvaardigheden worden essentieel. Het aanpassingsvermogen, een flexibele en kritische mentaliteit en het vermogen om in teamverband te werken vormen een interessant profiel voor de recruiters. Een profiel dat een meerwaarde biedt ten opzichte van een profiel met een hoog technisch niveau, maar met gebrekkige interpersoonlijke vaardigheden.

Bovendien is de persoonlijkheid van een kandidaat een uitstekende manier om de samenhang na te gaan tussen zijn of haar visie op de functie, de perceptie van de organisatie en de cultuur van de organisatie. Ten slotte brengt een diversiteit in persoonlijkheden binnen uw organisatie een menselijke rijkdom met zich mee die positief is voor de prestaties van de teams. De lijst van professionele kwaliteiten (en professionele vaardigheden!) waar recruiters kritisch naar moeten kijken, groeit. 

Het potentieel van medewerkers vergroten en het talentmanagement verbeteren

De manager staat hier in de frontlinie. Het is aan de manager om de exacte professionele vaardigheden van elk van de medewerkers te identificeren, evenals de mate van expertise met betrekking tot de functie. Zo is het veel gemakkelijker om het potentieel van de medewerker ten volle te benutten, bijvoorbeeld door de omvang van zijn of haar functie te herdefiniëren en/of door gerichte trainingen aan te bieden om de lacunes op te vullen.

Bovendien is het duidelijk in beeld brengen van de professionele en gedragsvaardigheden van teamleden erg nuttig voor het talentmanagement. Dit maakt het namelijk mogelijk om talenten te identificeren en vervolgens activiteiten uit te voeren om ze te ontwikkelen en te behouden. 

Vanuit deze visie op de ontwikkeling van vaardigheden en de waardering van medewerkers, heeft Rise Up een specifiek aanbod voor organisaties gecreëerd: Rise Up Content. Dit betreft een catalogus met duizenden kant-en-klare trainingen, afkomstig van partneruitgevers.

Innovatieve leermethoden, verschillende formats, toegankelijkheid op elke ondersteuning; het geheel van de beschikbare kant-en-klare trainingsmaterialen is gericht op de betrokkenheid van de cursist. Een grote verscheidenheid aan vaardigheden wordt behandeld, zowel hard als soft skills. Het doel is eenvoudig: inspelen op de specifieke behoeften van elke cursist en zorgen voor een snelle verbetering van de vaardigheden.